خلاقیت تجاری و نوآوری سیستماتیک

مطالعات دقیق، تحلیل مستندات و مدارک تعداد بسیار زیادی اختراع ثبت شده این حقیقت را آشکار کرد که همه اختراعات از نظر اررش ابداعی، با هم یکسان نیستند. آلتشولر الگوهایی را که مکررا در نوآوری های مختلف استفاده می شد شناسایی کرد. وی براساس معیار های زیر پنج سطح نوآوری را تعیین کرد.این معیار ها عبارتند از:

1.     دانش مورد استفاده در نوآوریتا چه حد در حوزه کاری فرد نوآور قرار داشته؟

2.     تعداد آزمون های نظری که نوآور برای برای رسیدن به راه حل انجام داده چقدر  بوده است؟

3.     مسیر بهبود طرح های اصلی برای رسیدن به راه حل تا چه حد بدیهی بوده است؟

مدارکی که تنها نشان دهنده تغییراتی کوچک در طراحی بودند به عنوان پایین ترین سطح نوآوری مطرح شدند. اختراع هایی که در آنها به طریقی در سیستم تغییر داده می شد سطح میانی را تشکیل می دادند و اختراع هایی که در آنها دانش جدیدی معرفی می گردید به عنوان خلاق ترین اختراعات شناخته شدند.در نهایت، آلتشولر برای نو آوری، پنج سطح را به ترتیب زیر معرفی می کند. سعی داریم با توضیحاتی مختصر، خواص نوآوری و مثال هایی مرتبط  هر سطح را خواهیم آورد. در آخر نیز مثال هایی تصویری برای سطوح پنجگانه در یک سیستم ارائه خواهیم داد.

سطح1. ایجاد بهبودی ساده در یک سیستم فنی.

این سطح از نوآوری همان طور که از اسمش پیداست، تنها از طریق یک بهبود جزئی در هر سیستمی قابل دست یابی است. نکته مهم این است که سی و دو درصد از ابداعات ثبت شده با همین تغییر جزئی حاصل شده اند و از نظر آلتشولر این نوع نووری اختراع به حساب نمی آید و این توانایی در غالب افراد هست. اهم خواص نوآوری در این سطح به شرح زیر است:

ü      از نظر آماری 32% کل ابداعات را شامل می شود.

ü      اختراعات ثبت شده با راه حل های واضحی که به طور متوسط از بین 10 انتخاب گزینش شده اند.

ü      برای رسیدن به آن تنها به دانش فردی در یک حوزه تخصصی نیاز است.

ü      در این سطح، ماهیت یا قطعه یا روش تغییری نمی کند بلکه ویژگی خاصی ارتقا یا بهبود می یابد.

ü      در این سطح هیچ تضادی رفع نمی شود حتی اگر نوآوری نتیجه یک کار فنی و مهندسی باشد.

چند مثال:

ü      افزایش ضخامت دیوار به منظور عایق بندی بیشتر.

ü      افزایش ضخامت دیواره لیوان به منظور استحکام بیشتر آن.

ü      نوشتن یک کتاب بر اساس نوشته های دیگران.

سطح2. اختراعی که نتیجه رفع یک تضاد تکنیکی است.

آلتشولر معقتد است که اختراع در این سطح وقتی بدست می آید که یک تضاد تکنیکی یا فنی (رسیدن به بهبود یک ویژگی درمقابل خراب شدن یک ویژگی دیگر سیستم مثلا بخواهیم محیط را گرم تر کنیم اما انرژی لازم را صرف نکنیم!) را به کمک ابدع وسیله ای یا روشی برداریم. ارزش این سطح به خاطر همین است که غالب افراد علاقه ای به مقابله با تضادها ای نشان نمی دهند یا حل مسئله تضاد را غیرممکن می دانند. این نوآوری ها دارای خواص زیر اند:

ü      از نظر آماری 45% کل ابداعات را شامل می شود.

ü      اختراعات ثبت شده با انجام صدها راه حل  و سعی و خطا گزینش شده اند.

ü      برای رسیدن به آن به دانش یک تیم در یک حوزه تخصصی نیاز است.

ü      در این سطح، ماده یا قطعه یا روش تغییر می کند اما ماهیت حفظ می شود.

ü      در این سطح برای رسیدن به راه حل، یک تضاد تکنیکی رفع می شود.

چند مثال:

ü      فرمان قابل تنظیم ماشین برای راحتی راننده.

ü      ساخت تلفن یک قطعه ای(گوشی و شاسی بهم چسبیده باشند) .

ü      ترجمه یک کتاب از زبانی دیگر.

سطح3. اختراعی که نتیجه برطرف کردن یک تضاد فیزیکی است.

مانند نوآوری سطح دوم، در این سطح نیز تضاد رخ می دهد اما تضاد ذاتی یا فیزیکی یعنی همزمان در سیستم دو ویژگی متضاد مورد نظر باشند مثلا بخواهیم همزمان جسمی سرد و گرم باشد. (در ادامه به شرح مفصل این مطالب خواهیم پرداخت.) رفع این گونه تضادها منجر به نوآوری در این سطح می شود. اهم خواص این نوع از نوآوری ها چنین اند:

ü      از نظر آماری 18% کل ابداعات را شامل می شود.

ü      اختراعات ثبت شده با انجام هزاران راه حل  و سعی و خطا گزینش شده اند.

ü      به اطلاعات موجود در چندین حوزه تخصصی نیاز است و یک جهش در صنعت  به حساب می آید.

ü      در این سطح، ماده ضرورتا تغییر می کند.

ü      در این سطح برای رسیدن به راه حل، یک تضاد فیزیکی (ویژگی های ذاتی) رفع می شود.

چند مثال:

ü      انتقال قدرت خودرو با سیستم خودکار.

ü      نصب کلاچ بر روی اره برقی.

ü      از ترجمه چندین کتاب، یک کتاب را نوشتن.

سطح4.در این سطح یک فناوری (تکنولوژی) جدید ایجاد می شود که در بردارنده راه حلی اساسی است.

اگررفع یک تضاد فنی یا فیزیکی به تنهایی نتواند از پس مسئله برآید وناچارباشیم از طریق جابجایی مرزهای علوم یا تکنولوژی هایی جدید دست به ابداع بزنیم، آنگاه نوآوری سطح چهارم رخ خواهد داد. این نوآوری یک راه حل اساسی است و دریچه ای جدید به علم باز می کند. اهم ویژگی های این سطح عبارتند از:

ü      از نظر آماری 4% کل ابداعات را شامل می شود.

ü      اختراعات ثبت شده با انجام ده ها هزار راه حل  سعی و خطا گزینش شده اند.

ü      به دانش در ماورای صنعت نیاز است.

ü      بعد از ابداع یک فناوری جدید خلق می شود که نشان دهنده یک راه حل اساسی است.

ü      در این سطح، ماده کاملا تغییر می کند.

ü      در این سطح  تضاد ها (فیزیکی و تکنیکی) کاملارفع می شود.

چند مثال:

ü      استفاده ار حافظه گرمایی فلزات در تولید دسته کلید.

ü      استفاده از امواج فرا صوت برای تمیز کردن سطوح کثیف با استفاده از حفره سازی.

ü      نوشتن یک کتاب  با استفاده از ترجمه، گردآوری و تالیف چندین فصل.

سطح5. کشف یک پدیده نو.

در هر عصری مسائلی ظهور می کنند که به ندرت روش های مرسوم و تکنولوژی های موجود می توانند به حل آن کمک کنند. سوابق نشان می دهد که از طریق نگاه جامع به تمام عرصه های دانش و یا کشف مستقل یک دانش جدید می توان به جواب مسئله دست یافت. این نوع نوآوری یک انقلاب به شمار می رود و تعداد آنها بسیار نادر است. اهم ویژگی های این سطح از نوآوری را می توان چنین برشمرد:

ü      از نظر آماری کمتر از 1% کل ابداعات را شامل می شود.

ü      اختراعات ثبت شده با انجام صدها هزار سعی و خطا گزینش شده اند.

ü      به تمام  محدوده دانش بشر و خارج از آن نیاز است.

ü      یک کشف جدید صورت می گیرد.

ü      منجر به ایجاد صنایع جدید می شود.

چند مثال:

ü      لیزر در دهه 60 میلادی.

ü      ترانزیستور و کمک به ساخت ریز پردازنده در صنعت رایانه.

ü      تالیف یک کتاب که سراسر زاییده فکر نویسنده باشد.

حال برای فهم بهتر و نگاه مقایسه ای جامع و فراگیر به سطوح نوآوری، به بیان چند نمونه تصویری از سطح پنجگانه نوآوری در مورد  یک سیستم خاص می پردازیم؛  اگر دقت کنید، این تصاویر به نوعی مراحل تکامل فناوری در هر سیستم را نیز نشان می دهند.

سطوح نوآوری سیستم "گوشی تلفن"

سطوح نوآوری سیستم "شیرآب"

دقت کنید که با بحث و بررسی بیشتر، می توان خواص سطوح پنجگانه سیستم های بالا را یافت؛ مثلا اگر گرافیت را به هر نحو ابزاری ابتدایی برای نوشتن درنظر بگیریم، مداد جمع و جورتر، با قابلیت حمل آسان و با صرفه تر می باشد لذا تضادهای تکنیکی زیادی برای ابداع آن حل شده اند. یک روان نویس نسبت به مداد دارای این خاصیت اضافه است که می تواند بارها پر و خالی شود و لذا حداقل یک تضاد فیزیکی برای ابداع آن حل شده است (هم پر و هم خالی است اما در زمان های متفاوت). دستگاه چاپگر دارای فناوری هایی است که می تواند تمام علاوه بر نوشتن و پر و خالی شدن مکرر به خلق اثار متعددی بپردازد که با مداد غیرممکن یا به صرفه نیست و در آخر قلم دیجیتالی یک انقلاب در اسکن و ذخیره سازی متون در کمترین زمان است.

نکته دیگر که بعدا در قوانین تکامل به تشریح آن می پردازیم، اینست که در تکامل سیستم های هرکدام نسلی را نشان داده شده است که دارای ویژگی های قابل مقایسه و قابل بررسی در یک طبقه هستند و ما هم در درج تصاویر بالا به این مورد توجه کرده ایم.

گنریش آلتشولر از پژوهش های خود چنین نتیجه گرفت که بسیاری از اختراعات (77%) تنها از نوع دو سطح 1 و2 هستند. به کارگیری متدولوژی TRIZمی تواند به مخترعین کمک کند تا با توجه به وضعیت کنونی خود به اختراعاتی در سطوح  3 و 4 بپردازند.